ΔΙΑΦΗΜΙΖΟΜΑΙ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ

του Παντελη Μπουκαλα

Οσοι, από κούραση, ανία, περιέργεια ή από μια ανάγκη ενημέρωσης μισό πραγματική – μισό ψευδαισθησιακή, δεσμεύουν κάποιες ώρες του ελεύθερου χρόνου τους μπροστά στην τηλεόραση και παίζουν με το τηλεχειριστήριο, θα το έχουν σίγουρα προσέξει: εννιά στις δέκα φορές, για να μην πω πάντοτε, όταν ένα κανάλι κάνει «μπρέικ» για διαφημίσεις, σχεδόν όλα τα υπόλοιπα, και οπωσδήποτε τα ιδιωτικά, κάνουν το δικό τους διαφημιστικό διάλειμμα. Να πρόκειται άραγε για «συμφωνία κυρίων» των καναλαρχών, για «εναρμονισμένη πολιτική»; Τίποτε δεν αποκλείεται. Πιθανότερο φαίνεται πάντως ότι ο σχεδόν απόλυτος συγχρονισμός είναι αποτέλεσμα της απαίτησης των διαφημιζομένων και των εταιρειών που αναλαμβάνουν την προβολή τους. Για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αποπαγίδευσης του τηλεθεατή από τη διαφημιστική σαγήνη, συμφωνείται και επιβάλλεται ο «νόμος της αγοράς», της κατά τα λοιπά ελεύθερης, και προκύπτει έτσι η ταυτόχρονη διακοπή για την παρουσίαση των διαφημιστικών σποτ. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, δηλαδή, κι έτσι ξαναγυρνάς στο κανάλι που παρακολουθούσες από μιας αρχής, καταπίνοντας τις διαφημίσεις εν αναμονή της επανέναρξης του κανονικού προγράμματος.

Του κανονικού; Από μελετητές των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης, ξένους και Ελληνες, έχει γίνει από καιρό η άκρως πειστική υπόθεση ότι στην πραγματικότητα το όλο τηλεοπτικό πρόγραμμα, οι ειδήσεις, οι ταινίες, τα εισαγόμενα ή ιθαγενή σίριαλ, τα αθλητικά, τα «αποκαλυπτικά» τρίωρα, τα τοκ σόου, τα ριάλιτι σόου, τα παιχνίδια, τα τραγούδια, το ακατάσχετο κουτσομπολιό του μεσημεριού, οι πρωινές εκπομπές που λειτουργούν σαν ηλεκτρονικά κυτία παραπόνων (αν δεν διαλαλήσουν τα πρωινάδικα το πρόβλημά σου, ούτε θέση στην εντατική θα βρεις ούτε στο εξωτερικό θα σου επιτρέψουν να πας για να χειρουργηθείς, αφού όλοι τους, υπουργοί και γραφειοκράτες, είναι «συντονισμένοι», για να πάρουν γραμμή), όλα αυτά λοιπόν δεν είναι το «πακέτο» αλλά το περιτύλιγμα για το αυθεντικό πακέτο, το αυθεντικό περιεχόμενο: τις διαφημίσεις. Ολα τα «σοβαρά» ή τα σοβαροφανή, οι παραγωγές, οι εκπομπές, τα δελτία κ.λπ., είναι το σχήμα μέσα στο οποίο θα χωρέσουν οι διαφημίσεις και το πρόσχημά τους.

Ακούγεται ίσως βαρύ και άδικο κάτι τέτοιο, αλλά ας συνεκτιμηθούν και τα εξής: Πρώτον, δεν τηρείται σχεδόν κανένας από τους νόμους που ρυθμίζουν τη χρονική διάρκεια των διαφημιστικών «μπρέικ», το πότε θα σφηνωθούν στο «κανονικό» πρόγραμμα, το πότε επιτρέπονται οι διαφημίσεις οι προσανατολισμένες στην παιδική αγορά κ.λπ. Δεύτερον, ακόμα και τα δελτία ειδήσεων διακόπτονται πια για να προβληθούν διαφημίσεις· κάποτε απαγορευόταν αυτό, αλλά η αγορά έχει τις ανάγκες της και τις ορέξεις της, άρα και τον τρόπο της. Ακούμε προς το τέλος του δελτίου τα πολιτιστικά (αν βέβαια το κανάλι τυγχάνει χορηγός κάποιας εκδήλωσης, διότι διαφορετικά τίποτε δεν λέγεται), ακούμε και τα αθλητικά, δεν ακούμε όμως «καλό σας απόγευμα» ή «καληνύχτα σας», και όχι από αγένεια, αφού ο παρουσιαστής παραμένει στο έδρανό του, πέφτουν τα φιλμάκια για πιστωτικές, αυτοκίνητα, καταναλωτικά δάνεια, κινητά κ.λπ. και ύστερα από ένα δεκάλεπτο βγαίνει για να μας αποχαιρετήσει· το ότι έμεινε στη θέση του επί δεκάλεπτο, για το «κλείσιμο», υποδηλώνει, αν δεν το λέει ευθέως, ότι και η διαφημιστική ύλη θεωρείται τμήμα των ειδήσεων. Τρίτον, υπάρχουν κανάλια, και δεν είναι λίγα, που είτε μεταδίδουν επί εικοσιτετραώρου βάσεως «εμπορικά προγράμματα» είτε έχουν το πολύ ένα τετράωρο ή πεντάωρο πρόγραμμα και το υπόλοιπο της ημέρας και της νύχτας το παραδίδουν στα «εμπορεία», στο τηλεμάρκετινγκ, στα κουζινικά δηλαδή, τα ελληνολαγνικά, τα 090 κ.λπ. Τέταρτον, και για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, κι εμείς οι των έντυπων μέσων είναι πολλές οι φορές που νιώθουμε ότι τα γραπτά μας, έτσι κι αλλιώς εφήμερα, είναι το ντύμα των ένθετων διαφημιστικών φυλλαδίων, τα οποία μάλιστα αρκετές φορές παύουν να είναι ένθετα και, επεκτατικότατα, υποδύονται την πρώτη ή την τελευταία σελίδα μιας εφημερίδας.

Δεν διαμορφώνουν βέβαια μόνο τη συνήθη αγορά οι διαφημίσεις. Επηρεάζουν και την αγορά των ιδεών, κατά το πρότυπο ίσως του Ερμή, που ήταν και Κερδώος και Λόγιος (αλλά λατρευόταν και ως Δόλιος) και ο οποίος, ως διακινητής φημών και ειδήσεων, θα μπορούσε πράγματι να θεωρηθεί προστάτης και της διαφήμισης. Με επιμέλεια σκηνοθετημένα, σαν σύντομα μονόπρακτα, με σποραδικό χιούμορ και με γλώσσα που κορφολογεί ταυτόχρονα από τα «ιδιώματα» της νεολαίας, της λογοτεχνίας και της πιάτσας, τα προπαγανδιστικά σποτάκια εισάγουν πρότυπα, διακινούν αξίες ή «αξίες», χρυσώνουν ήδη υπάρχουσες, επηρεάζουν ποικιλότροπα. Και ενώ οι λογοτέχνες συνηθίζουν να λένε ότι ο κόσμος όλος υπάρχει για να τον περικλείσει κάποτε κάποιο βιβλίο, αν δεν είναι εξ αρχής εγγεγραμμένος στις σελίδες ενός «θεϊκού» τόμου, τα πράγματα δείχνουν ότι ο κόσμος όλος, με τα πάθη και τους πόθους του, τις αγωνίες και τις ελπίδες του, τους αγώνες, τους θριάμβους και τις ήττες του, τις εξέχουσες προσωπικότητες και τις εν κινήσει και δράσει «μάζες» του, υπάρχει για να τον περικλείσει τελικά η διαφήμιση, για να τον ιδιοποιηθεί, να τον αφομοιώσει, να τον ρυμουλκήσει στις δικές της επιδιώξεις. Αλλά από τη στιγμή που ο Ρήγας διαφήμισε άθελά του «αμοιβαία», ο Μεγαλέξανδρος ηλεκτρικές συσκευές, ο Μαρξ κινητή τηλεφωνία και ο Κάστρο τζιπ, δεν θα ’πρεπε να ξενιζόμαστε.

 

 

TWikipedia: T is the 20th letter in the ISO basic Latin alphabet. →